Savunmanın Kalbi Bigalı Kalesi

Çanakkale Boğazı'nın güvenliğini sağlayan kilit noktalardan olan ve restorasyon çalışmaları ile eski ihtişamına kavuşan Bigalı Kalesi'nin 2022 yılı içerisinde ziyarete açılması planlanıyor.

II. Mahmut döneminde, 1815-1818 yılları arasında inşa edilen ve 1. Dünya Savaşı’nda  Çanakkale’de düşmana karşı kazanılan destansı zaferin tanıklarından Bigalı Kalesi’nin restorasyonu tamamlandı.



Dünyada eşi benzeri olmayan vatan savunmasında, hemen karşı kıyıdaki Nara Burnu üzerinde yer alan Nara Kalesi ile birlikte, Çanakkale Boğazı’nın Marmara Denizi doğrultusundaki son savunma noktası olan Bigalı Kalesi; Çanakkale Muharebelerinde; tamir, bakımı ve ikmal çalışmalarında önemli bir yere sahiptir.



90 Bin Tüfeğe Tamir
25 Nisan 1915 kara muharebelerindeki şiddetli çatışmalar sonrasında, şehit ve yaralı askerlerden toplatılan ve tamir gereken silahlar, cephe gerisinde; Eceabat, Kilya Limanı, Bigalı Kışlası ve Akbaş civarında olmak üzere toplam beş ambarda toplandı. 3’üncü Kolordu, bir tüfek tamirhanesinin açılması öngördü. Ardından, Bigalı Köyü’nde Kuzey Grubu için bir ambar ve tüfek tamirhanesi kuruldu.



17 Mayıs 1915 tarihinde Bigalı Köyü’nün düşman donanması tarafından bombardımana uğramasıyla, tamirhaneyi korumak için köyün doğusunda, kısmen ahşaptan yapılan 14 barakaya geçildi. Ambarda, günlük ortalama 400 tüfeğin tamir ve yağlaması yapılabiliyordu. Bigalı Köyü’ndeki tamirhanenin yeterli gelmemeye başlaması ile de Bigalı Kalesi içerisinde, Güney ve Kuzey Grubu için 3’üncü Kolordu silah tamirhanesinin hazırlanması ihtiyacı doğdu. Bu amaçla resmi açılışı 16 Temmuz 1915 Cuma günü saat 18.00’de yapılan tesiste, muharebeler boyunca 90 bine yakın tüfeğin tamiri yapılan kalenin yapım hikayesi ise şöyle;



Kalenin Yapım Hikayesi
Amiral John Duckworth komutasındaki İngiliz donanmasının, 19 Şubat 1807’de herhangi bir direniş görmeden Çanakkale Boğazı’nı geçmesi sonrasında boğaz savunmasını güçlendirmek için ilave tedbirler alınması gerekliliği ortaya çıktı. Bu kapsamda 1807 yılında Sultan III. Selim döneminde yapılacak işleri düzenlemek üzere Fransız Mühendis Juchercau de Saint Denys getirtildi. Önerisi üzerine Çanakkale Boğazı sahillerine yeni istihkâmlar yaptırılmasına karar verildi.



Bu karar doğrultusunda, boğazın en darmevkii olan Çanakkale- Kilitbahir hattı ile Nara Burnu- Bigalı hattı arasında savunmanın güçlendirilmesi kararlaştırıldı. Böylece Anadolu sahillerinde Nara ve Köse Burnu kaleleri, Rumeli sahillerinde ise bunların tam karşısında yer alacak şekilde Bigalı ve Çamburnu kaleleri yaptırıldı. Kalelerin inşaatına eşzamanlı olarak 1807 yılı sonlarında başlandı. Ancak inşaat süreci, özellikle iç karışıklıklar nedeniyle uzamış ve bu kaleler Sultan II.  Mahmut döneminde, 1818 yılında tamamlanmıştır.



Restorasyon Çalışmalarının Teması ‘Silah Tamirhanesi’
Günümüze; harap halde bir mescit, çeşme, büyük cephanelik, iki küçük cephanelik ve temel izleri görülen kışla binasıyla ulaşan kalenin 2017 yılında başlayan restorasyon çalışmaları tamamlandı. Çevre düzenleme projesi kapsamında da karargâh binası müze yapısı, idari bina, kafeterya yapılarının imalatları ile kıyı koruma imalatı tamamlandı. Bigalı Kalesi’nin karargâh binasında yapılacak teşhir- tanzim projelerinde de ana tema dönemin Silah Tamirhanesi olarak belirlenmiş ve bu kapsamda yapılan çalışmalar da tamamlanan ve eski ihtişamına kavuşan savunmanı kalbi Bigalı Kalesi ziyaretçilerini beklemekte.



3. Kolordu Bigalı Kalesi’nde
Çanakkale Muharebeleri sırasında, “3.Kolordu Esliha (Silah) Tamirhanesi” olarak kullanılan Bigalı Kalesi’nin doğu kapısı önünde, 3. Kolordu Komutanı Esat Paşa’nın ziyareti sırasında çekilmiş fotoğraf, kapınıno günkü durumunu gösteriyor. Aynı zamanda fotoğrafta kapı kemeri altında yer alan oval ahşap kartuş içerisinde, H.1321/M.1903-4 tarihli Osmanlıca kitabeden, kalenin bir dönem silah tamirhanesi olarak kullanıldığı anlaşılıyor.