Kalp hastalığı olan çocuklardaki 12 belirti

Özel Medicana Bursa Hastanesi Çocuk Kardiyolojisi Uzmanı Prof. Dr. Bülent Oran çocuklardaki kalp hastalığının belirtileri hakkında bilgi verdi.

Çocukluk dönemindeki kalp hastalıkları yetişkinlerdeki kadar sık olmasa da hasta çocukların büyük bir bölümünde, eğer erken tanı konmazsa, geri dönüşü olmayan ciddi sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Çocuklardaki kalp hastalıkları doğuştan olabileceği gibi, sonradan kazanılmış olabilir. Günümüzde artık bebeklere doğar doğmaz kalp hastalığı tanısı konulabilmektedir. Hatta doğmadan önce yapılan kontrollerde kalp hastalığı fark edilebilmekte ve doğumdan önce gerekli önlemler alınabilmektedir. Yaklaşık 1000 canlı doğumun 5-10 kadarında kalp anomalileri ortaya çıktığı bilinmektedir. Çocuklar, anne ve babaları tarafından iyi gözlenmeleri ve kalp hastalığını düşündürecek bulgular konusunda fikir sahibi olmalıdır. Bilindiği gibi bu gözlemlerle elde edilen bilgiler, kalp hastalığının erken tanısında hayati önem taşımaktadır. Anne babalar dikkat, bu 12 belirtiyi gözünüzden kaçırmayınız! Özel Medicana Bursa Hastanesi Çocuk Kardiyolojisi Uzmanı Prof. Dr. Bülent Oran konu hakkında bilgi verdi.



1. Çocukların dudaklarında ve cildinde morarma
Eğer yeni doğan bir bebeğin dudaklarında veya tüm vücudunda morarma varsa ve bu durum 6 saat geçtiği halde düzelmiyorsa, bir çocuk kardiyoloji merkezinde mutlaka değerlendirilmesi gerekir. Ağır doğuştan kalp hastalığı olan bebeklerin bazıları ilk saatlerde belirti vermeyebilir, günler sonra, hatta haftalar ve aylar sonra belirti verebilir. Çocuklardaki düzelmeyen morarmalar önemlidir, ciddiye alınmalıdır. Ancak zaman zaman ortaya çıkan morarmalar; çocuk heyecanlandığında, soğukta üşüdüğü zaman, banyo sonrası veya banyo sırasında ağız çevresinde, parmak uçlarında ve tırnak yataklarındaki morarmaların kalp hastalığı ile ilgisi yoktur. Eğer morarma dilde ve ağız içinde devamlı oluyorsa ve egzersizle artıyorsa kalp hastalığı bakamından bu bulgu önemlidir.
2. Çarpıntı
Kalp atımlarının çocuk veya yakınları tarafından hissedilmesi çarpıntı olarak ifade edilse de tıbbi açıdan çarpıntı dakikadaki kalp atım hızının normal sınırları aşması durumunu ifade eder. Çarpıntı tek başına kalpteki bir ritim bozukluğundan kaynaklanabileceği gibi kansızlığa bağlı, tiroid hormon düzensizliklerine veya yüksek ateşe bağlı da olabilir. Ayrıca heyecan, efor, üzüntü veya sevinç gibi durumlarda da çarpıntı olması doğaldır. Devamlı çarpıntı hissi mutlaka çocuk kardiyoloğu tarafından değerlendirilmeli ve kalp hastalığı ile ilişkili olup olmadığı netleştirilmelidir. Ailesinde, birinci dereceden yakınlarında, 35 yaşından önce ani ölüm hikâyesi olan çocuk hastalardaki çarpıntının ritim problemi ile ilişkili olma olasılığı normalden daha yüksektir.
3. Sık sık ve zor nefes alıp verme
Küçük çocuklar çoğu zaman oyuna daldıklarında, oyun heyecanıyla sık nefes almaya başlarlar ve anne babaları telaşlandırabilirler. Ancak yüksek ateşle birlikte olmaksızın, çocuğun dakikadaki solunum sayısının yaşına göre yüksek olması kalp hastalığının bir bulgusu olabilir. (normal değerleri dakikada; yenidoğan bebeklerde 60, süt çocukluğu döneminde 40, daha büyük çocuklarda 30, ergenlerde 20) Ayrıca sesli solunum, burun kanadı solunumu, yardımcı solunum kaslarının kullanılmasına bağlı göğüs kafesinde çekilmelerin olması, çocuklarda kalp hastalığının önemli göstergelerinden biridir. Bu bulguların akciğer hastalıkları ve enfeksiyon hastalıkları başta olmak üzere başka hastalıklarda da olduğu bilinmelidir.
4. Kalp atımının düzensiz olması
Çocuklarda yapısal doğuştan kalp hastalıkları yanında birçok ritim problemi de görülmektedir. Bunların bir kısmı sadece çarpıntıya neden olurken, çok nadir rastlanan bazıları son derece ciddi olup ani ölüme bile neden olabilmektedir. Sinüzal veya solunumsal aritmiler, yetişkinlerden farklı olarak, çocuklarda normalde görülen bir ritimdir ve fizyolojik bir ritimdir. Gerçek ritim bozukluklarının erkenden belirlenip iyi tedavi edilmemeleri halinde, zamanla kalp kasında kalıcı bozukluklar ortaya çıkabilmekte ve sonuçta kalp yetmezliği ve kalıcı kalp hastalıkları ile sonuçlanabilmektedir. Aritmisi olan çocukların bir bölümünde belli belirsiz şikâyetler olabileceği gibi, bazıları ani başlayan ve sonlanan çarpıntı şikayeti sırasında baş dönmesi, bulantı hissi, göz kararması ve göğüs ağrısı gibi değişik belirtilere neden olabilmektedir. Çok nadir de olsa bazı ritim bozuklukları hiç belirti vermeyip başka bir nedenle EKG çekildiğinde fark edilebilir.
5. Göğüs ağrısı
Çocuklardaki göğüs ağrısı genellikle kalp dışı nedenlere bağlıdır. Bununla birlikte hasta çocukla onun anne ve babasında önemli bir endişeye ve paniğe neden olur. Bu paniğin nedeni çocuklarının ani ölüm olasılığıdır. Ancak çocukluk yaş grubunda bu tür ani ve beklenmedik ölümler son derece nadirdir. Çocukluk yaş grubunda göğüs ağrısı genellikle masum nedenlere bağlıdır. Sebebi her ne olursa olsun, mutlaka göğüs ağrısı ciddiye alınmalı, özellikle eforla birlikte artıyorsa, gece uykudan uyandırıyorsa veya ateş yüksekliği ile birlikte ise bir sağlık kuruluşunda veya bir çocuk kardiyoloji merkezine başvurmalıdır.
6. Kalpte üfürüm duyması
Üfürüm; normal kalp seslerinden farklı olan sesler olup bir kısmı zararsızdır ve bir süre sonra kaybolur; bunlara masum üfürüm ismi verilir. Çocukların rutin muayenesi sırasında hekim tarafından duyulan kalp üfürümleri kalp hastalığının erken habercisi olabilir. Masum gibi görünen bir üfürüm, çok ciddi bir doğuştan kalp hastalığının ilk ve tek bulgusu da olabilir. Bu nedenle masum üfürüm var deyip geçiştirilmemeli ve ciddiye alınmalıdır. Masum üfürüm tanısı konulan hastaların kesin tanı için mutlaka bir çocuk kardiyoloji merkezinde ayrıntılı muayene edilmesinde yarar vardır.
7. Düşmeyen ateş
Beş günden fazla süren ve antibiyotiklere cevap vermeyen ateşin nedenlerinden birisi ülkemizde de sık görülen Kawasaki hastalığı olabilir. Düşmeyen ateşi olan bir hasta çocuğun Kawasaki hastalığı açısından bir çocuk kardiyoloğu tarafından değerlendirilmesi gerekir. Bu hastalığın bir özelliği olarak, her hastada olmamakla birlikte, hastalık sırasında veya sonrasında kalbi besleyen koroner damarlarda kalıcı darlıklar veya hasar yapabilmektedir.
8. Büyüme ve gelişme geriliği
Doğuştan kalp hastalığı olan çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği, kilo alamama sık karşılaşılan bir durumdur. Ancak bilinmelidir ki; kilo alamamanın kalp hastalığı dışında birçok nedeni vardır. Sadece nedenlerden birisi kalp hastalığıdır.
9. Çabuk yorulma ve aşırı halsizlik
Bebeklerin hızlı nefes alıp verme, emerken çabuk yorulma, büyük çocuklarda koşarken veya yokuş çıkarken çabuk yorulma, eforla gelen solunum sıkıntısı, göğüs ağrısı, çarpıntı, bayılma, morarma ve aşırı terleme gibi bulgular gizli bir kalp hastalığının ilk habercileri olabilir. Ancak başka hiç bir bulgu olmaksızın, emerken aşırı terlemesi çocuğun bir kalp hastalığı olduğu anlamına gelmez. Sağlıklı çocuklarda da emerken aşırı terleme olabilir. Aşırı terleme kansızlığa (anemi) bağlı, D vitamini eksikliğine bağlı veya tiroid bezinin aşırı çalışmasına bağlı da olabilir. Anne babaya düşen, diğer bulgulardan biri veya birkaçının da olması durumunda bir çocuk kardiyoloji merkezine çocuklarını göstermek olmalıdır.
10. Eklem ağrısı ve şişliği
Akut romatizmal ateş veya halk arasında bilinen ifadesiyle kalp romatizması, boğazda beta mikrobunun neden olduğu enfeksiyondan bir iki hafta sonra ortaya çıkan, vücudun birden fazla bölgesini tutan, ani başlayan bir hastalıktır. Kalp kapakçıklarında ömür boyu sürecek kalıcı hasara yol açması nedeni ile son derece önemlidir. En kısa sürede tanı konup tedaviye başlanması gerekir. Ayrıca bu hastalık tekrarlama özelliği olan bir hastalıktır ve üç haftada bir koruyucu depo penisilin yapılmasının hayati önemi vardır. Çocuklarda sıklıkla görülen büyüme ağrıları veya yorgunluğa bağlı ağrılar masum özellikte olup uyluk veya baldır bölgesinde olan kısa süreli ağrılardır, kalp romatizmasındaki ağrı ve şişlik ise büyük eklemlerdedir (diz, ayak bileği ve kalça eklemi gibi) ve bir eklemden diğerine geçerek kesintisiz haftalar boyu devam eder.
11. Sık tekrarlayan akciğer enfeksiyonları
Bir çocuk, doğumundan itibaren sık sık ciddi solunum yolu enfeksiyonu geçiriyorsa, sık sık hastaneye yatırılıp akciğer enfeksiyonu tedavisi görüyorsa altta yatan bir doğuştan kalp hastalığı olabileceği hatırlanmalıdır. Bu konuda çocuğu tedavi eden kendi doktoru veya aile hekimi de bunu düşünerek gerekli yönlendirmeyi yapacaktır. Ayrıca çekilen akciğer filmlerinde, doğuştan kalp hastalığını düşündürecek bulgulara sıklıkla rastlanır. Bu çocukların bir çocuk kardiyoloji merkezinde değerlendirilmeleri uygun olur. Bununla birlikte sağlıklı bir çocuk bir kış mevsiminde bir kaç defa üst solunum yolu enfeksiyonu geçirebilir, bu onda bir kalp hastalığı olduğu anlamına gelmez.
12. Bayılma (senkop)
Çocukluk döneminde çarpıntı ile birlikte baş dönmesi, bulantı hissi, göz kararması, soğuk soğuk terleme ve arkasından da düşüp bayılmaya senkop ismi verilir. Senkop sadece kalp hastalıklarında değil, sıklıkla tamamen sağlıklı çocuklarda da görülebilir. Eğer senkop tekrarlarsa sebebi araştırılmalıdır. Ayrıca başka hastalık durumlarında da (sinir sistemi, kan hastalıkları veya enfeksiyon hastalıkları gibi) ortaya çıkabilir. Bu gibi durumlarda sakin olup, çocuğun yere uzanmasını sağlamak gerekir. Olay anında nabız sayısının belirlenmesi tanıya yardımcı olabilir. Mümkünse en yakın sağlık kuruluşuna götürülüp çocuktan EKG çekilmesi ve kan basıncının belirlenmesi ayırıcı tanı açısından önemlidir.